Kantoor met laboratorium of cleanroom

Laboratoria en cleanrooms zijn bijzondere werkomgevingen. Het is een complexe taak om de juiste balans te houden tussen regelgeving, optimaal gebruik van de beschikbare ruimte en de leefbaarheid. Een taak waarvoor specialistische en praktische kennis een vereiste is.

Of het nu een cleanroom, biologisch lab, chemisch lab of fysisch lab betreft: een goed ontwerp is functioneel, biedt onderzoekers een prettige werkplek, en is toeberekend op toekomstige aanpassingen.

• Wat is belangrijk bij een ontwerp?
  • Wat is het verschil tussen een lab en een cleanroom?
• Een laboratorium ontwerpen
• Een cleanroom ontwerpen
• Hoe werkt ons co-creatie proces?
• Type labs en cleanrooms

Wat is belangrijk bij een lab of cleanroom ontwerp? 

Functionaliteit

Omdat functionaliteit voorop staat, moet het ontwerp naadloos aansluiten op de primaire bedrijfsprocessen van een opdrachtgever. Daarom is het belangrijk dat een ontwerp alle stromen door een gebouw optimaal faciliteert. Vaak zijn deze omgevingen ook gebonden aan een fors aantal veiligheidseisen en -voorschriften, vanwege de materie waarmee men werkt.

Comfort

Laboratoria en cleanrooms moeten een prettige werkomgeving kunnen bieden. Onderzoekers gedijen beter in transparante, ruime onderzoeksruimten met daglicht en uitzicht. Een nieuwe generatie professionals hecht meer waarde aan het werken in een aantrekkelijke werkomgeving waar ze onderdeel kunnen zijn van een ambitieuze working community. Daarom stellen wij in onze ontwerpen de onderzoekers die er werken centraal. 

Flexibiliteit

We weten uit ervaring dat ontwikkelprocessen in deze sector erg veranderlijk kunnen zijn. Door te werken meteen helder maatsysteem en met materialen die demontabel zijn, heeft het labgebouw een interne flexibiliteit. Hierbij kan ook gedacht worden aan het alvast voorzien van ruimte voor toekomstige aanpassingen aan installaties.

Het verschil tussen een laboratorium en een cleanroom

Een laboratorium en cleanroom kunnen misschien gelijkwaardig lijken, maar in het gebruik verschillen ze fundamenteel van elkaar. Een lab wordt ontworpen om de daarbinnen aanwezige media van de buitenwereld af te sluiten. Een cleanroom werkt andersom: het is een productieruimte en gecontroleerde omgeving die een product of proces tegen invloeden van buitenaf beschermt. 

Er bestaan vele verschillende typen laboratoria en cleanrooms, afhankelijk van de sector en het product. In de biotechnologie en farmacie ligt doorgaans nadruk op het tegengaan van kruisbesmetting en de filtering van binnen- en buitenlucht, en kan er sprake zijn van omkleedprotocollen en de plaatsing van biosafety cabinets. Bij een chemisch lab kan er juist eerder behoefte zijn om de ruimte af te schermen van bijvoorbeeld radiologische straling, en moet er rekening gehouden worden met de plaatsing van zuurkasten en de vloerafwerking vanwege de solvents waar regelmatig mee gewerkt wordt. 

Onze expertise met laboratoria en cleanrooms is opgebouwd dankzij een veelvoud aan projecten in de biochemische, chemische en fysische sector. Wij hebben gewerkt voor opdrachtgevers als Organon, DSM, Byondis (voorheen Synthon BioPharmaceuticals) en Rikilt.

Laboratoria

In een goed labgebouw is ruimte voor de ontmoeting, voor de uitwisseling van ideeën en het versterken van de relaties binnen het team.

Daarnaast moet er vaak aan een flink eisenpakket voldaan worden. Sommige labs stellen strenge eisen aan een gecontroleerde luchthuishouding, terwijl bij anderen de vloerafwerking, wanddikte of de nabijheid van andere objecten een grote rol speelt.

Afhankelijk van het product dat in een laboratorium ontwikkeld wordt, zijn er verschillende eisen en voorschriften van toepassing. Denk bijvoorbeeld aan de Biosafety level-classificatie (BSL-I, BSL-II en BSL-III), de ML-classificatie (ML-I, ML-II en ML-III), of de EU GMP classificatie A t/m D. Per classificatie gelden telkens verschillende inperkingsniveaus, die de indeling en inrichting van ruimten mede bepalen.

Cleanrooms

Een cleanroom is een stofvrije (productie)ruimte met reinigbare oppervlakken die de luchtkwaliteit en luchtveranderingen reguleert. Een schone cleanroom beschermt de daarbinnen aanwezig producten en processen tegen vervuilde lucht die stof, vezels, fijnstof of chemische dampen kan bevatten. Dat doet men door de concentratie van deeltjes in de lucht tot bepaalde grenzen terug te brengen. Voor cleanrooms geldt de standaard ISO 14644-1:2015, met negen classificaties die het aantal toegestane luchtstofdeeltjes voorschrijven.

Co-creatie staat centraal

We realiseren in afstemming met een opdrachtgever de ‘perfecte’ indeling van een ruimte. Dat gebeurt in een gestructureerd co-creatieproces, dat in een vroeg stadium naar de mogelijkheden kijkt om bedrijfsprocessen te optimaliseren. Of het nu productieruimten, geconditioneerde ruimten of bijbehorende kantoren betreft, bij zulke projecten zijn vaak veel partijen met verschillende ideeën, behoeften en verwachtingen betrokken. 

Vanaf het begin van elk project werken we integraal met alle disciplines uit de bouwsector samen in een 3D Building Information Model (BIM). Hierdoor communiceren partijen efficiënter en vaker met elkaar tijdens het ontwerpproces. Het leidt tot een beter gebouw voor de gebruiker en betere beheersing van tijd en geld.

Over Broekbakema

Door de jaren heen hebben wij faciliteiten gebouwd voor een groot aantal Nederlandse- en internationale bedrijven en kennisinstellingen. Broekbakema heeft ruime ervaring in de sectoren agri-food, life sciences, health, biotechnologie, farma en high tech semicon. 

Enkele laboratoria die we hebben helpen ontwerpen voor onze opdrachtgevers. 

• GMP tot BSL-3 
• Klasse (FIN) 1 en 2 laboratorium (EU; micro-organismen)
• ML-1, ML-2, ML-3 lab (voorheen VMT, C-I en C-II)
• ML-1 en ML-2 Industrie GGO’s ((voorheen VMT, C-I))
• Quarantaine Lab
• Chemisch lab
• Fysisch lab
• Productiefaciliteiten, 
• Meetruimten
• Pilot plants
• Biofarmaceutische cleanrooms
• Synthese lab
• Klimaat lab
• Verwering lab
• High tech semiconductor cleanrooms.
• Impregneer lab
• Coating lab
• Nuclear Magnetic Resonance (NMR) lab
• Additive analysis lab
• Elemental analysis lab
• Optisch Spectroscopie lab
• In process analysis lab
• Radioisotope Application Lab
• Chemical Analysis lab
• Microscopie Lab
• X-ray diffraction lab
• Thermische Analyse lab